Ebola

Ebola is een dodelijk ziekte die wordt veroorzaakt door een virus van de groep van ebolavirussen van de familie filovirussen, primitieve RNA-virussen die nauw verwant zijn met het Marburgvirus.

Bij de mens zijn er 4 types van het ebolavirus die ziekte kunnen veroorzaken:

• Bundibugyo virus (BDBV)
• Soedan virus (SUDV)
• Taï Forest virus (TAFV)
• Ebola virus (EBOV, vroeger Zaïre ebola virus genoemd)

Er bestaat nog een vijfde type van het ebola virus (het Reston ebola virus), maar dat veroorzaakt enkel ziekte bij apen

De eerste ebolauitbraken deden zich voor in 1976 in Zuid-Soedan en Zaïre. De uitbraak in Zaïre trad op na besmetting van een schooldirecteur die er net een trip naar de ebolarivier had opzitten en vermoedelijk daar de besmetting opliep. De Belg Peter Piot was medeontdekker van het tot dan toe onbekende virus.

Ebola uitbraak 2013-2015

Het virus komt regelmatig in het nieuws omwille van nieuwe uitbraken. In december 2013 begon een massale uitbraak in Liberia, Sierra Leone en Guinee (West-Afrika) met op 4 maart 2015 in totaal 23.934 geregistreerde gevallen, waarvan er 9.792 gestorven waren. Deze uitbraak is atypisch door het enorme aantal besmettingen (intussen al 8 maal meer dan alle andere uitbraken samen) en door het feit dat dit de eerste uitbraak is die niet in Centraal-Afrika plaatsvindt.

Het aantal gevallen stijgt nog altijd exponentieel met elke 3 tot 4 weken een verdubbeling van het aantal geregistreerde gevallen.

De ziekte is door reizen ook in kleine mate verspreid naar aangrenzende landen en ook naar Spanje (1 bekend geval) en de Verenigde Staten (4 gevallen).

Het eerste geval van deze ebola uitbraak was vermoedelijk een 2 jaar oude jongen in Guinee. Hij stierf op 6 december 2013.

Alle geregistreerde besmettingen op 24 december 2014 per land:

• Guinee: 3219 (2129 doden)
• Liberia: 9249 (4117 doden)
• Sierra Leone: 11466 (3546 doden)
• Mali: 8 (6 doden)
• Nigeria: 20 (8 doden)
• Senegal: 1
• Spanje: 1
• Verenigd Koninkrijk: 1
• Verenigde Staten: 4 (1 dode)

Onder de geïnfecteerden zijn ook 521 gezondheidswerkers, waarvan er 272 hun werk met hun leven bekochten (cijfers 10/12/2014).

Er valt op te merken dat deze cijfers enkel de officieel geregistreerde gevallen betreft. De WHO schat dat het werkelijke aantal in de ernstig getroffen landen 2 tot zelfs 3 maal hoger ligt.

Ebola uitbraken

In het verleden hebben zich nog andere grote uitbraken voorgedaan:

start uitbraak	plaats	aantal gevallen	aantal doden	sterfte percentage	ebola type
juni 1976	Zuid-Soedan	284	151	53%	SUDV
augustus 1976	Zaïre	318	280	88%	EBOV
1977	Congo	1	1	100%	EBOV
1979	Soedan	34	22	65%	SUDV
1994	Gabon	52	31	60%	EBOV
1994	Ivoorkust	1	0	0%	TAFV
1995	Zaïre	315	254	81%	EBOV
januari 1996	Gabon	31	21	68%	EBOV
juli 1996	Gabon	60	45	75%	EBOV
1996	Zuid-Afrika (via Gabon)	2	1	50%	EBOV
2000	Oeganda	425	224	53%	SUDV
2001	Gabon / Congo	124	97	78%	EBOV
januari 2003	Congo	143	128	90%, een triest record	EBOV
november 2003	Congo	35	29	83%	EBOV
2004	Soedan	17	7	41%	SUDV
2005	Congo	12	10	83%	EBOV
2007	Congo	264	187	71%	EBOV
2007	Oeganda	149	37	25%	BDBV
2008	Congo	32	14	44%	EBOV
2011	Oeganda	1	1	100%	SUDV
2012	Oeganda	24	17	71%	SUDV
2012	Oeganda	7	4	57%	SUDV
2012	Congo	57	29	51%	BDBV
december 2013	West-Afrika	23.968	9.807	41% (01/03/2015)	EBOV
2014	Congo	70	42	60%	EBOV

Daarnaast zijn ook nog enkele gevallen bekend van besmettingen in een lab en van besmettingen bij apen in quarantaine.

Besmetting

Nog steeds is het niet duidelijk waar het ebolavirus precies vandaan komt. Het virus kan op mensen worden overgebracht door apen en vleermuizen en men vermoedt dat vleermuizen het natuurlijke reservoir van het ebolavirus zijn. Er zijn gevallen bekend van besmetting door consumptie van besmet apenvlees.

Naast besmetting door dieren kunnen mensen ook geïnfecteerd worden door lichaamssappen van besmette personen, zoals braaksel, uitwerpselen en bloed, maar ook via besmette objecten zoals naalden.

Het virus treedt het lichaam binnen via neus, mond, ogen en huidwonden. Ebolapatiënten zijn enkel besmettelijk voor anderen als ze ziektetekens vertonen.

Besmetting via het water of de lucht werd nog niet aangetoond, maar men durft overdracht via druppels die in de lucht worden verspreid door niezen of hoesten niet uit te sluiten.

Na besmetting treedt het virus de lichaamscellen binnen, vermenigvuldigt het zich daar massaal en leidt tot celdood. Vooral de endotheelcellen (cellen die de bloedvaten aflijnen), sommige cellen van het immuunsysteem en levercellen worden aangetast.

Het ebolavirus kan enkele uren overleven op objecten en enkele dagen in lichaamsvocht.

Een herstelde patiënt verspreid geen ebola meer, maar nog 3 maanden na het herstel kan het virus aangetoond worden in het sperma van een herstelde man. Seksuele onthouding is dan ook sterk aan te raden gedurende deze periode.

Symptomen

Ebola veroorzaakt een ziektebeeld dat gekend is als (virale) hemorragische koorts, een ziektebeeld dat ook veroorzaakt kan worden door een hele reeks andere ziekteverwekkers.

De eerste symptomen beginnen 2 en 21 dagen na besmetting (meestal tussen 8 en 10 dagen) en lijken sterk op griepsymptomen: koorts, moeheid, spier- en gewrichtspijnen, hoofdpijn en pijnlijke keel.

Na de eerste fase verergeren de symptomen snel. De patiënt begint te braken en krijgt diarree en buikpijn. Vervolgens wordt hij kortademig en treedt pijn in de borstkas op.

Er is een verminderde bloedstolling en sommige patiënten ontwikkelen inwendige en uitwendige bloedingen, vijf tot zeven dagen na de eerste symptomen. Dit kan zich uiten als bloederig braken, ophoesten van bloed en bloederige diarree. Puntbloedingen in de huid, spontane blauwe plekken en bloedingen in het oogwit kunnen dan ook ontstaan.

De ziekte verloopt vaak fataal.

Sterfte treed meestal op tussen 6 en 16 dagen na het begin van de symptomen.

In de andere gevallen begint het herstel één tot twee weken na het begin van de symptomen.

Diagnose

Ebola kan worden vermoed aan de hand van de symptomen die vertoond worden, maar kan niet onderscheiden worden van andere verwekkers van (virale) hemorragische koorts, zoals Marburgvirus, dengue en malaria.

De diagnose van ebola wordt bevestigd door het aantonen van de virusdeeltjes of het aantonen van antistoffen tegen het virus in het bloed.

Behandeling

Er bestaat geen geneesmiddel dat het virus kan doden. De behandeling van ebola is dan ook ondersteunend en bestaat voornamelijk uit het toedienen van vocht via een infuus.

Bloedtransfusie kan nodig blijken.

Koortswerende en pijnstillende medicijnen kunnen worden toegediend en indien nodig kunnen secundaire infecties behandeld worden met antibiotica.

In de massale West-Afrikaanse uitbraak van 2013-2015 werden enkele experimentele medicijnen gebruikt om enkele patiënten te behandelen. De patiëntengroep was echter te klein (<20 behandelde patiënten, waarvan er een aantal stierven) om conclusies te verbinden aan de werkzaamheid van de medicijnen.

Een bloedtransfusie van een ebolaoverlever kan mogelijks de overlevingskans van een ebola slachtoffer in sterke mate verhogen door de aanwezigheid van antistoffen in het bloed van de overlever.

Prognose

Afhankelijk van de virusstam loopt de sterfte op tussen 25 tot 90%. De ebolauitbraak van 2013-2015 had een sterfte cijfer van 40%.

Bij de overlevenden kunnen blijvende letsels aanwezig blijven, zoals gehoorverlies, haarverlies, teelbalontsteking, blijvende spier- en gewrichtspijn, overgevoeligheid aan licht en blindheid.

Preventie

Er is momenteel nog geen ebola vaccin beschikbaar, maar door de uitbraak van 2013-2015 zijn wordt er momenteel koortsachtig naar gezocht.

Preventie richt zich voornamelijk op het voorkomen van de verspreiding bij een uitbraak. Ebola patiënten moeten hiervoor in strikte quarantaine geplaatst worden en elk direct contact moet uitgesloten worden.