Artrose

Artrose of osteoartrose is een degeneratieve gewrichtsziekte en is de meest voorkomende vorm van artritis.

Artrose is een degeneratieve ziekte: een ziekte waarbij weefsels hun normale functie verliezen. Dit wordt bij degeneratieve ziektes niet door een ontsteking veroorzaakt (maar ontsteking kan wel voorkomen als een gevolg van de degeneratieve ziekte).

Bij artrose is het het kraakbeen in de gewrichten dat niet meer naar behoren functioneert: het kraakbeen wordt dunner en zachter en is daardoor meer onderhevig aan slijtage.

De ziekte komt vaker voor bij ouderen, maar het is geen ouderdomsziekte: vele ouderen hebben er geen last van en de ziekte kan ook op jongere leeftijd optreden. Bij het ouder worden vermindert het watergehalte in het kraakbeen en dit kan de ziekte erger maken waardoor ze pas op oudere leeftijd ontdekt wordt.

Er is een erfelijke basis voor artrose: de ziekte komt vaker voor in sommige families.

Hoewel artrose elke gewricht in het lichaam kan aantasten, zal de aandoening het vaakst de volgende gewrichten aantasten:

• Handen
• Heupen
• Knieën
• Nek
• Onderrug

Artrose verslechtert geleidelijk met de tijd en er bestaat geen genezing. Gelukkig bestaan er behandelingen die de pijn verlichten en de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.

Gewrichten

Een gewricht is een overgang tussen (minstens) twee botten waarbij beweging mogelijk is. Een gewricht bestaat dus uit twee botten waartussen een ruimte zit: de gewrichtsruimte of gewrichtsholte.
De botuiteinden van het gewricht zijn afgelijnd met gewrichtskraakbeen: een stevig weefsel dat veel flexibeler is dan botweefsel en bij uitstek geschikt is om schokken te absorberen. De gewrichtsruimte wordt afgelijnd door een gewrichtskapsel.

In de gewrichtsholte zit gewrichtsvocht (synovium): een slijmerige vloeistof die als smeermiddel dient tussen beide kraakbeenvlakken van het gewricht.

De botten in een gewricht worden op hun plaats gehouden door gewrichtsbanden of ligamenten. Ligamenten zijn zeer stevige structuren die opgebouwd zijn uit bindweefsel. Ze zorgen ervoor dat de botten op hun plaats blijven en verhinderen dat het gewricht bewegingen in een verkeerde richting kan maken.

Sommige gewrichten hebben nog extra structuren die de functie van het gewricht ondersteunen. de bekendste zijn de meniscussen (twee halve maanvormige kraakbeenschijven in de knie), de tussenwervelschijf (discus intervertebralis - een kraakbeenring met een zachtere kern die zich in elk ruggewricht bevindt) en de slijmbeurs (bursa) in de schouder of elleboog.

afbeelding door Madhero - wikipedia

Symptomen

Artrose symptomen komen vaak voor en verergeren langzaam in de tijd. Ziektetekenen die vaak optreden bij artrose zijn:

• Pijn
  Het aangetaste gewricht kan pijnlijk zijn tijdens of na beweging.
• Gevoeligheid
  Het gewricht kan gevoelig zijn bij aanraking of lichte druk
• Stijfheid
  Gewrichtsstijfheid is het meest merkbaar bij het wakker worden of na een periode van inactiviteit.
• Verlies van flexibiliteit
  Het gewricht kan niet meer zo ver bewegen als ervoor of niet meer in alle richtingen bewegen.
• Raspend gevoel
  Men kan raspend gevoel hebben of zelfs horen bij het bewegen van het gewricht.
• Beenderige knobbels
  Deze extra stukjes bot, die voelen als harde knobbels, kunnen zich rond het aangetaste gewricht vormen.

Bij zwelling of stijfheid in de gewrichten die langer duurt dan twee weken, kan men best een afspraak maken met een arts.

Complicaties

Artrose is een degeneratieve ziekte die erger wordt met de tijd. Gewrichtspijn en stijfheid kan zo ernstig worden dat het moeilijk wordt de dag door te komen. Sommige mensen zijn niet meer in staat om te werken. Bij zodanig ernstige gewrichtspijn zullen artsen meestal gewrichtsvervangende chirurgie voorstellen.

Oorzaken

Artrose treedt op wanneer het kraakbeen dat de uiteinden van de botten in de gewrichten beschermd verslijt. Het gladde oppervlak van het kraakbeen wordt ruw, waardoor irritatie ontstaat. Uiteindelijk, als het kraakbeen volledig afgesleten is, kunnen de beenderige uiteinden van het gewricht over elkaar wrijven met botbeschadiging en gewrichtspijn tot gevolg.

In de meeste gevallen is het niet duidelijk wat de oorzaak van artrose. Onderzoekers vermoeden dat het om een combinatie van factoren gaat, zoals:

• Het verouderingsproces
• Gewrichtsverwonding of stress
• Erfelijkheid
• Spierzwakte
• Zwaarlijvigheid

Risicofactoren

Factoren die het risico verhogen van artrose zijn:

• Ouderdom
  Artrose komt meestal voor bij oudere volwassenen. Mensen onder de 40 hebben zelden artrose.
• Geslacht
  Vrouwen hebben meer kans om artrose te ontwikkelen, hoewel het niet duidelijk is waarom.
• Misvormingen van het been
  Sommige mensen worden geboren met misvormde gewrichten of defect kraakbeen, hetgeen de kans op artrose verhoogt.
• Gewrichtsverwondingen
  Verwondingen, zoals sportblessures of verwondingen door een ongeval, kan het risico op artrose verhogen.
• Obesitas
  Door de constante extra druk op de gewrichten die het gewicht dragen (zoals de knieën) hebben zwaarlijvige mensen meer risico op artrose.
• Bepaalde beroepen
  Sommige beroepen geven een repititieve druk op bepaalde gewrichten.
• Andere ziekten
  Jicht, reumatoïde artritis, de ziekte van Paget of septische artritis verhogen het risico op het ontwikkelen van artrose.
• Erfelijke aanleg
  De ziekte komt meer voor in sommige families.

Diagnose

De diagnose van artrose kan al sterk vermoed worden bij het klinisch verhoor (anamnese) van de patiënt bij de arts.

Tijdens een fysiek onderzoek zal de arts het gewricht controleren op gevoeligheid, zwelling, roodheid en beweeglijkheid.

Daarnaast kunnen verschillende testen aangewezen zijn om tot een diagnose te komen:

Medische Beeldvorming

Radiografieën of X-stralen

Een radiografie kan een vernauwde gewrichtsruimte aantonen ten gevolge van het afslijten van het kraakbeen. Een radiografie kan ook beenderige knobbels aantonen. Vaak hebben mensen afwijkende radiografieën nog voor er symptomen optreden.

Artrografie

Een artrografie is een techniek waarbij men een contrastvloeistof in het gewricht spuit. De contrastvloeistof zal oplichten op een radiografie en kan vaak een beter beeld geven van de toestand in het gewricht.

Nucleaire Magnetische Resonantie (NMR - Magnetic Resonance Imaging - MRI)

NMR maakt gebruik van radiogolven en een sterk magnetisch veld om gedetailleerde beelden van bot- en weke delen ,inclusief kraakbeen, te produceren. Dit kan nuttig zijn bij het bepalen van wat precies de oorzaak is van de pijn.

Laboratoriumtesten

• Bloedonderzoek
  Bloedtesten kunnen helpen uitsluiten andere oorzaken van gewrichtspijn, zoals reumatoïde artritis.
• Gewrichtsvloeistof analyse
  Gewrichtsvloeistof of synoviaal vocht kan uit het gewricht getrokken worden met behulp van een naald en spuit. Door onderzoek van de gewrichtsvloeistof kan men bepalen of er ontsteking, jicht of infectie aanwezig is.

Behandeling

Men kent nog geen remedie voor artrose, maar mits goede behandeling kan men de pijn verzachten en de beweeglijkheid van het gewricht vrijwaren.

Vermageren

Zeker bij mensen met overgewicht en artrose is het uitermate belangrijk om gewicht te verliezen: hoe minder gewicht, des te minder druk er op de gewrichten komt.

Medicijnen

Er bestaan verschillende pijnstillende medicijnen die gebruikt kunnen worden bij de behandeling van artrose. Vaak worden ook combinaties gebruikt van de volgende medicijnen.

• Paracetamol
  Paracetamol wordt meestal als eerste geneesmiddel gebruikt in de behandeling van artrose. Het is een pijnstillend middel maar het gaat de ontsteking niet tegen. Paracetamol is een relatief veilig geneesmiddel mits het niet in te hoge dosis ingenomen wordt.
• NSAID's
  Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) verlichten de pijn en remmen de ontsteking. Bij langdurige inname en bij grote dosissen is de kans op bijwerkingen groter.
• Opiaten
  Opiaten zijn sterke pijnstillers maar worden enkel bij erge pijnen gebruikt. Het risico op verslaving is niet te verwaarlozen. Deze medicijnen zijn niet anti-inflammatoir (ontstekingsremmend) en kunnen ernstige bijwerkingen hebben.
• Corticosteroïden
  Intra-articulaire injecties (in het gewricht) van corticosteroïden in het aangetaste gewricht kunnen pijn en ontsteking verminderen. Te veel injecties kunnen tot gewrichtsschade leiden.

Ondersteunende Therapie

• Fysiotherapie of kinesitherapie
  De beste therapie voor het behouden van de beweeglijkheid van de gewrichten zijn aangepaste oefeningen bij de kinesist of fysiotherapeut. De oefeningen zorgen voor spieropbouw rond het gewricht en minder pijn. De kinesist zal oefeningen voorschrijven die thuis kunnen gedaan worden.
• Stress op de gewrichten vermijden
  Het gewricht laten rusten zorgt ervoor dat de verdere slijtage beperkt wordt. Verschillende hulpmiddelen kunnen helpen om de stress op gewrichten te vermijden. Vaak kan een brace ook hierin helpen. De arts of kinesist kunnen raad geven hierover.

Chirurgie

• Gewrichtsvervanging
  In gewrichtsvervangende chirurgie (artroplastiek), verwijdert de chirurg het beschadigde gewricht en vervangt het met plastic of metalen protheses. De heup-en kniegewrichten zijn de meest vervangen gewrichten. Maar tegenwoordig kunnen schouder, elleboog, vinger of enkel gewrichten ook vervangen worden. Na een periode van revalidatie na een artroplastie kan men het gewricht terug pijnloos gebruiken. Nieuwe artificiële gewrichten kunnen tot 20 jaar meegaan. Vaak moeten ze dan opnieuw vervangen worden. Technische doorbraken zorgen ervoor dat artificiële gewrichten steeds langer meegaan.
• Andere chirurgie
  Indien artroplastie geen optie is kan men ervoor kiezen om andere chirurgische ingrepen uit te voeren, zoals onder andere een artrodese: het vastzetten van het gewricht. Deze operatie verhindert elke vorm van beweging in het gewricht waardoor het gewricht zijn functie volledig verliest. Dit wordt vaak gedaan met enkel gewrichten.

Alternatieve geneeskunde

• Acupunctuur
  Bij acupunctuur worden kleine naalden in de huid geprikt. Accupunctuur zou pijnstillend kunnen zijn. Er moet echter nog veel onderzocht en bewezen worden omtrent de werking van deze alternatieve methode.
• Glucosamine en chondroïtine
  Deze stoffen worden door het lichaam gebruikt in de opbouw van het gewrichtskraakbeen. Er zijn veel studies uitgevoerd die proberen aan te tonen dat glucosamine of chondroïtine als voedingssupplement een positieve werking zouden hebben bij artrose. Verschillende studies wijzen inderdaad in die richting, maar evenveel studies tonen aan dat er geen invloed is. Het nut ervan is dus zeker nog niet aangetoond.
• Tai-chi en yoga
  Deze vormen van meditatie kunnen helpen bij stress bestrijding en spierontspannend werken. Tevens worden vaak rustige bewegingen gemaakt bij het uitoefenen van deze bewegingstherapieën. Dit kan een artrose patiënt helpen.