Dagboeken uit de 19de eeuw en correspondentie tussen vrouwen uit die tijd tonen aan dat abortus gemeengoed was in de Verenigde Staten en er zelfs aanvaard werd. Heel wat vrouwen beschouwden abortus dan ook niet als een zonde. Er bestonden ook geen wetten die een abortus verboden tijdens de eerste maanden van de zwangerschap. Voorafgaand aan de 19de eeuw hadden zowel de Protestanten als de Katholieken abortus toegestaan tot de vrouw ‘leven voelde’, of tot op het moment dat de foetus verondersteld werd om leven te krijgen.
Midden van de 19de eeuw waren contraceptie en abortus even belangrijk als nu, maar waren ze taboe als gespreksonderwerp. Om die reden gebruikte men codes en eufemismen. Buitenlandse termen als het oud-Griekse Spermatothanatos of het Duitse Ehehygiene (echtelijke hygiëne), Menschenliebe (menselijke liefde) en Damenlob (Dameslust) werden courant gebruikt. In bepaalde gevallen was de toevoeging van het woord veiligheid of preventie aan volledig onschuldige woorden een signaal, zoals beschermkap of veilig voor de ovula.
In de Engelstalige damesbladen werden anticonceptieproducten geadverteerd als 'female pills', 'Mother's friend', 'prevention powders', en 'regulator tablets'. Tabletten of tincturen van polei, wijnruit, vingerhoedskruid, engelwortel of patrijsbes verschenen op de markt als 'squaw vine' en werkten op verschillende manieren als abortief of preventief middel.
De ontwikkeling van de pil is gebaseerd op wetenschappelijke bevindingen van honderd jaar geleden, toen de Duitse arts en bioloog Theodor Bischoff (1807-1882) en de Franse bioloog Felix Pouchet (1800-1872) bijna gelijktijdig ontdekten hoe eierstokken regelmatig en spontaan enkele eitjes loslaten.
In 1852 beschreef de Britse entomoloog George Newport (1803-1854) de bevruchting van een kikker, het begin van de reproductieve wetenschap. Bijna alle 19de eeuwse schrijvers namen aan dat de vrouwelijke menstruaties en de vaginale bloedingen bij teven gerelateerd waren aan ovulatie, waarbij de ‘veilige periode’ ergens in het midden lag.
De jonge Britse koningin Victoria van Engeland (1819-1901) schreef het volgende aan haar oom:
“Ik denk, liefste oom, dat je van mij niet mag verwachten om de 'Mamman d'une famille nombreuse' te zijn, want ik veronderstel dat je de grote ongemakken inziet die een groot gezin voor ons allen zou betekenen, in het bijzonder voor het land, onafhankelijk van de ontbering en het ongemak voor mezelf. Mannen denken er nooit of zelden aan, wat voor een zware taak dit voor ons is om dit dikwijls te moeten ondergaan.”
Victoria baarde negen kinderen alvorens haar prins-gemaal Albert van Saksen-Coburg en Gotha (1819-1861) vroegtijdig stierf. Als de geschiedenis van de vruchtbaarheidscontrole in de 19de eeuw anders was geweest had ze er misschien kunnen van profiteren, net als miljoenen gewone Britten. Zo begreep ze bijvoorbeeld niet dat ze de terugkeer van haar eisprong bespoedigde door haar kinderen vlak na de geboorte af te staan aan een min, waardoor haar fertiliteit vergrootte.
De Duitse dichter Heinrich Heine (1797-1856) gebruikte violet-blauwe zijden condooms, die een kleermaker speciaal voor hem vervaardigde op maat. Weinig betrouwbaar zo bleek, want Heine stierf aan syfilis.
De eerste reclame voor condooms, meer bepaald voor de ‘Dr. Power's French Preventatives’ werd gepubliceerd in de Amerikaanse krant The New York Times.
Binnen de kortste keren kwamen reacties daarop, zoals bijvoorbeeld de lezersbrief hieronder.
Heren uitgevers, - Onlangs heeft zich een nieuwe fase van kwakzalver-advertenties aangemeld, het lijkt me gepast om hierbij enkele bedenkingen te formuleren. Ik refereer naar de praktijk om medicamenten te adverteren voor het uitlokken van abortus. Deze advertenties zijn zo doortrapt gemeengoed geworden dat men geen weekblad meer kan vinden waarvan de kolommen vrij zijn van deze overlast, die, terwijl ze op een indirecte manier abortus aanbevelen, in niets tekort schieten om het verstand van het publiek te beïnvloeden dat men met medicamenten op een zekere en veilige manier een miskraam kan uitlokken. Het volgende dient als voorbeeld voor de hele klasse. Het werd gehaald uit een document dat in Noord Ohio op grote schaal gepubliceerd en verspreid werd:
“Dames die nood hebben aan een plezierige en veilige remedie voor onregelmatigheden, obstructies, enz., moeten Dr. Miller’s Female Monthly Powers gebruiken. Er wordt gezegd dat deze poeders een miskraam veroorzaken. Zonder de juistheid van deze bewering te willen bevestigen, moet ik bekennen dat het de onvermijdelijke consequentie is van hun gebruik tijdens de eerste maanden van de zwangerschap. Daarom moeten dames die familie-uitbreiding wensen ze niet gebruiken. Indien een dame ze na deze waarschuwing in bepaalde situaties toch zou gebruiken, moet ze zichzelf verantwoordelijk stellen voor de abortus die zeker zal volgen. Prijs $5. Per post verzonden naar eender welk deel van het land.”
Zulke aankondigingen zullen hun doel om kwaad te berokkenen niet missen door het publiek te familiariseren met de idee dat een abortus kan uitgevoerd worden telkens iemand zijn familie niet wenst uit te breiden en het is vreemd dat uitgevers en redacteurs, die beweren dat ze de bewakers zijn van de publieke gezondheid en de moraal, op deze manier helpen in het wijd en zijd verspreiden van de zaden van de grofste immoraliteit, misdaad en lijden, en in het stelen van het geld en de gezondheid van het publiek.
Hoewel we moeilijk exacte statistieken kunnen berekenen, weten we wel dat het aantal abortussen tussen 1830-1860 gestaag steeg tot één op de vijf zwangerschappen